O niesprawiedliwościach w wiktoriańskim społeczeństwie – Dziwne losy Jane Eyre

Długie, piękne suknie, lekko mroczny klimat i zasady dotyczące niemal każdego aspektu życia – tak mniej więcej można scharakteryzować powieści przedstawiające okres epoki wiktoriańskiej. To też między innymi sprawia, iż po powieści z tych czasów uwielbiam sięgać (choć, jak już być może wiecie, szczególnie interesuje mnie również portret kobiet, jako że to w sumie początki ruchu feministycznego). Dlatego też zdecydowałam się przeczytać Dziwne losy Jane Eyre. I nie zawiodłam się, wręcz przeciwnie.

Ponieważ jestem biedna, nieznana, nieładna i mała, myśli pan, że i duszy we mnie nie ma ani serca? O, jak się pan myli! Mam duszę jak i pan, i takież serce! (...) Nie zwracam się teraz do pana tak, jak nakazuje zwyczaj czy konwenans światowy, nawet nie jak człowiek do człowieka, ale jak wolny duch do wolnego ducha, jak gdybyśmy, przeszedłszy przez śmierć i przez grób, stali przed Bogiem równi, bo i równi przecież jesteśmy!

Po śmierci rodziców młoda Jane trafia do domu swojego wuja. Nie potrafi zbudować pozytywnej relacji z ciotką, która przy każdej możliwej okazji stara się pozbyć dziewczynki. W końcu wysyła ją do szkoły z internatem, gdzie, wraz z innymi sierotami uczona jest surowych zasad. Lata mijają, a Jane udaje się ukończyć szkołę i zyskać zatrudnienie w domu Edwarda Rochestera. I kiedy już myśli, że wreszcie los postanowił być dla niej łaskawy, okazuje się, że jej szczęście było złudne. Czy odnajdzie jeszcze szczęście? I czy w jej sercu znajdzie się jeszcze miejsce dla Rochestera?

Część z Was po opisie stwierdziła, iż Dziwne losy Jane Eyre to zapewne jakieś romansidło, prawda? Sama tak myślałam i, choć początkowo uważałam to za błąd, po kilkudziesięciu stronach wątek miłosny zaczął wyłaniać się tu na pierwszy plan. Nie jest tam jednak sam. Choć historia uczucia łączącego Jane i Rochestera stanowi główny człon powieści, nie jest to typowy romans, skupiony na uczuciach tylko i wyłącznie. Dochodzą do niego inne, równie ważne wątki, spośród których najistotniejszy, najwyraźniej zaznaczony został ten ukazujący życie ówczesnych kobiet. Charlotte Bronte, prowadząc nas przez fabułę ukazuje życie Jane Eyre na przestrzeni lat. Dzięki pierwszoosobowej narracji poznajemy myśli młodej bohaterki i wraz z nią dostrzegamy niesprawiedliwe traktowanie płci pięknej oraz niższych klas społecznych. I tak jak pisałam już w poście o pięciu silnych bohaterkach  literackich , Jane jest uważana za  jedną z pierwszych literackich feministek. Przekracza określone przez społeczeństwo granice, nie przestrzega powszechnie przyjętych reguł, ale kieruje się własnym sercem i poczuciem sprawiedliwości.

Choć Jane Eyre jest silnie psychiczna i niezależna, nie potrafi pozbyć się niektórych zasad i uprzedzeń, które wpojono jej w młodości. Mimo to książkę, jako dzieło wydane w 1847 roku, uważam za nowatorskie, a samą bohaterkę za kobietę nowoczesną oraz feministkę z krwi i kości. Nie obawiajcie się jednak, że czytając, zostaniecie zalani morzem zdań wypowiadanych przez osobę, która wszędzie widzi negatywy. Nic podobnego. Charlotte Bronte w genialny sposób wyważa każdy wątek, ostrożnie dobiera zdania, a co za tym idzie – nie przytłacza. Przedstawia cały atlas bohaterów będących reprezentantami różnych grup społecznych, a dzięki ich rozmowom z Jane, ukazuje różnorodność opinii wiktoriańskiego społeczeństwa.

Nie bez powodu więc Dziwne losy Jane Eyre okrzyknięto klasyką i wpisano na listę stu książek, które warto przeczytać (lista BBC). Pisarka w świetny sposób przedstawia dziewiętnastowieczne konwenanse oraz ukazuje tzw. podwójną moralność. Nie brakuje jej jednak aktualności. Czytając, pomiędzy sugestywnymi opisami strojów, pomieszczeń i budynków, z pewnością odnajdziecie wiele nadal istotnych kwestii dotyczących różnych aspektów życia, wiele zasad czy przekonań, które przetrwały do dziś, choć niekiedy w nieco innej formie.

Dziwne losy Jane Eyre to powieść, którą mogę polecić Wam bez wahania. To przepiękna, momentami wzruszająca opowieść o dorastaniu wśród surowych reguł i niesprawiedliwości. To wciągająca historia o miłości ponad podziałami i uprzedzeniami. I, w końcu, to genialna książka o tym, że by być szczęśliwym, trzeba nauczyć się żyć w zgodzie z samym sobą i swoimi ideałami. Mam nadzieję, że Was również ta powieść zachwyci.


Chcesz posłucha o całym kontekście towarzyszącym powstaniu "Dziwnych losów Jane Eyre"? O tle historycznym? O tym, czy rzeczywiście była buntowniczką? Posłuchaj mojego podcastu.

Tytuł: Dziwne losy Jane Eyre
Tytuł oryginału: Jane Eyre

Autor: Charlotte Bronte

Wydawnictwo: MG

Za egzemplarz do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu MG!